Kanker: een zwaar woord, en een smerige ziekte waar we vroeg of laat onrechtstreeks of rechtstreeks geconfronteerd mee worden. Er is echter hoop aan de horizon, want vroege tekens van kanker zouden volgens een grootschalige studie tot jaren of zelfs decennia voor de diagnose verschijnen. Dat betekent dat kankers veel sneller behandeld zouden kunnen worden.
De nieuwe studie is onderdeel van het ‘Pan-Cancer Analysis of Whole Genomes project’ en is de meest omvangrijke studie naar de genetica van kanker ooit. Meer dan 1.000 wetenschappers uit 37 landen werkten mee aan het onderzoek, waarbij meer dan 2.500 stalen van tumoren en 38 types kanker werden onderzocht. Dankzij hun werk werd bijna het volledige genetische beeld van alle kankers in kaart gebracht.
Kankergenoom
Kanker ontstaat door genetische mutaties in wat eerst gezonde lichaamscellen zijn. Als die fouten in het DNA niet tijd worden ontdekt door het lichaam, leidt dat tot de groei van kankercellen. Die kankercellen maken zelf proteïnen aan, zogenoemde biomarkers, die in het bloed opgespoord kunnen worden en de diagnose van kanker vergemakkelijken. De genetische instructies voor de aanmaak van die proteïnen maken echter slechts 1% van het kankergenoom uit.
Met hun onderzoek hebben de wetenschappers nu inzicht gekregen in de overige genetica van ons lichaam, waardoor verschillende genetische veranderingen eerder kunnen worden vastgesteld. Het blijkt immers dat meer dan een vijfde van de genetische mutaties jaren tot decennia voor de diagnose al zichtbaar zijn, lang voor andere signalen van kanker. De genetische mutaties kunnen zelfs in weefsel plaatsvinden dat er voor de rest “normaal” uitziet. Zo ontstaat er een langer ‘window of opportunity’ waarin de patiënten getest en behandeld kunnen worden in de vroegste stadia van de ziekte.
Nieuwe diagnoses
“Als we de patronen van die vroege genetische mutaties kunnen ontrafelen, zou het nu mogelijk moeten zijn om nieuwe diagnosetesten te ontwikkelen die signalen van kanker veel vlugger oppikken”, zei Peter Van Loo, co-hoofdauteur van de studie in The Guardian. Bovendien zou het aantal patiënten bij wie een celverandering kan worden vastgesteld die leidt tot kanker, kunnen stijgen van twee derde naar 95%. Bij een derde van de patiënten tasten de dokters momenteel in het duister omtrent welke cellen de kanker hebben veroorzaakt.
Opsporen in het bloed
De studie ontdekte verder dat ongeveer de helft van de vroegste genmutaties plaatsvindt in slechts negen genen. Dat betekent dat de gemeenschappelijke genenpool die cellen triggert om van gezond naar kwaadaardig te gaan relatief klein is. Bovendien zouden gemiddeld slechts 1 tot 10 mutaties volstaan om een gezonde cel te laten ontwikkelen tot een kankercel. In de toekomst zou het mogelijk kunnen zijn om die genetische mutaties op te sporen via zogenaamde ‘vloeibare biopten’ – genetische tests die in het bloed het DNA kunnen oppikken dat elders tumors veroorzaakt. Een scan of het wegnemen van weefsel door een operatie zou dan niet meer nodig zijn.
Het bericht Kanker kan al veel vroeger ontdekt worden verscheen eerst op Metro.
